Amnezi gerçekler, bilgiler ve deneyimler gibi hafıza kayıplarını ifade eder. Kimliğinizi unutmak, filmlerde ve dizilerde yaygın bir senaryo olmasına rağmen, gerçek hayattaki hafıza kaybında genellikle böyle değildir.
Bunun yerine, “amnezi sendromu” da denilen amnezi olan insanlar genellikle kim olduklarını bilir. Ancak, yeni bilgileri öğrenmek ve yeni anılar oluşturmakta zorluk çekebilirler.
Amnezi, hafıza işlemesi için hayati önem taşıyan beyin bölgelerindeki hasardan kaynaklanabilir. Geçici bir hafıza kaybı döneminden (geçici küresel amnezi) farklı olarak, hafıza kaybı kalıcı olabilir.
Amnezi için özel bir tedavi yoktur, ancak hafızayı ve psikolojik desteği arttırmak için kullanılan teknikler, amnezi olan kişilerin ve ailelerinin hastalıkla baş etmesine yardımcı olabilir.
Amnezi Belirtileri
Amnezinin iki ana özelliği şunlardır:
- Amnezinin başlangıcından sonra yeni bilgileri öğrenme güçlüğü (anterograd amnezi)
- Geçmiş olayları ve önceden tanıdık bilgileri hatırlamada güçlük (retrograd amnezi)
Amnezi olan çoğu insanın kısa süreli hafıza ile ilgili sorunları vardır, yeni bilgileri akılda tutamazlar. Son anıların büyük olasılıkla kaybolması muhtemelken, daha uzak veya derinden kökleşmiş anıları hatırlayabilirler. Kişi çocukluktan gelen deneyimleri hatırlayabilir veya geçmişte karşılaştığı kişilerin isimlerini bilebilir, ancak şu anki tanıdığı birini adlandıramaz, hangi ay olduğunu bilemez veya kahvaltıda ne olduğunu hatırlayamaz.
İzole hafıza kaybı kişinin zekasını, genel bilgisini, farkındalığını, dikkat süresini, yargı yeteneğini, kişiliğini veya kimliğini etkilemez. Amnezi olan insanlar genellikle yazılı ve sözlü kelimeleri anlayabilir ve bisiklete binme veya piyano çalma gibi becerileri öğrenebilirler. Hafıza bozukluğu olduğunu anlayabilirler.
Amnezi demansla aynı değildir. Demans genellikle hafıza kaybını içerir, ancak günlük işleyişte azalmaya neden olan diğer önemli bilişsel problemleri de içerir.
Diğer bir unutkanlık modeli de hafif bilişsel bozukluğun (MCI) yaygın bir belirtisidir, ancak MCI’daki bellek ve diğer bilişsel problemler demansta yaşananlar kadar şiddetli değildir.
Ek belirti ve bulgular
Amnezinin nedenine bağlı olarak, diğer belirti ve semptomlar şunları içerebilir:
- Yeni oluşturulmuş veya zaman içinde yanlış yerleştirilmiş gerçek anılardan oluşan yanlış anılar (konfabülasyon)
- Karışıklık veya yönelim bozukluğu
Ne zaman doktora görünmeli
Açıklanamayan hafıza kaybı, kafa travması, kafa karışıklığı veya oryantasyon bozukluğu yaşayan herkes için derhal tıbbi yardım gerektirir.
Amnezi olan bir kişi yerini tespit edemeyebilir veya tıbbi yardım almak için düşünme yeteneği olmayabilir. Tanıdığınız birinin amnezi belirtileri varsa, kişinin tıbbi yardım almasına yardımcı olun.
Amnezi Nedenleri
Normal hafıza fonksiyonu beynin birçok bölümünü içerir. Beyni etkileyen herhangi bir hastalık veya yaralanma hafızayı etkileyebilir.
Amnezi, duygularınızı ve anılarınızı kontrol eden limbik sistemi oluşturan beyin yapılarına zarar verebilir. Bu yapılar arasında beyninizin merkezinde derinlerde bulunan talamus ve beyninizin zamansal loblarında bulunan hipokampal oluşumlar bulunur.
Beyin hasarı veya hasarından kaynaklanan amnezi nörolojik amnezi olarak bilinir. Nörolojik amnezinin olası nedenleri şunlardır:
- İnme
- Herpes simpleks virüsü gibi bir virüsle, vücudun başka bir yerinde kansere otoimmün reaksiyon (paraneoplastik limbik ensefalit) veya otoimmün reaksiyon olarak beyin enflamasyonu (ensefalit)
- Beyinde yeterli oksijen eksikliği, örneğin kalp krizi, solunum sıkıntısı veya karbon monoksit zehirlenmesi
- Tiamin (B-1 vitamini) eksikliğine (Wernicke-Korsakoff sendromu) yol açan uzun süreli alkol kullanımı
- Beynin hafızayı kontrol eden bölgelerindeki tümörler
- Alzheimer hastalığı ve diğer demans formları gibi dejeneratif beyin hastalıkları
- Nöbetler
- Benzodiazepinler veya yatıştırıcı görevi gören bazı ilaçlar
İster araba kazası ister spor olsun, sarsıntı yaratan kafa yaralanmaları, yeni bilgileri hatırlamakta karışıklığa ve sorunlara yol açabilir. Bu özellikle iyileşmenin erken aşamalarında yaygındır. Hafif kafa yaralanmaları tipik olarak kalıcı amneziye neden olmaz, ancak daha şiddetli kafa yaralanmaları kalıcı amneziye neden olabilir.
Disosiyatif (psikojenik) amnezi olarak adlandırılan başka bir nadir amnezi türü, şiddetli bir suç kurbanı gibi duygusal şoktan veya travmadan kaynaklanır. Bu bozuklukta kişi, kişisel anılarını ve otobiyografik bilgileri kaybedebilir, ancak genellikle kısa bir süre için.
Amnezi Önleme
Beyindeki hasar, amnezinin temel bir nedeni olabileceğinden, beyin hasarı şansınızı en aza indirmek için adımlar atmak önemlidir. Örneğin:
- Aşırı alkol kullanımından kaçının.
- Bisiklet sürerken kask ve araç sürüşü sırasında emniyet kemeri takın.
- Herhangi bir enfeksiyonu hızlı bir şekilde tedavi edin, böylece beyne yayılma şansı azalır.
- Şiddetli baş ağrısı veya tek taraflı uyuşma veya felç gibi inme veya beyin anevrizması işaret eden herhangi bir semptomunuz varsa derhal tıbbi yardım alın.
Amnezi Nasıl Anlaşılır ?
Amnezi teşhisi için, doktor Alzheimer hastalığı, diğer demans formları, depresyon veya beyin tümörü gibi hafıza kaybının diğer olası nedenlerini elemek adına kapsamlı bir değerlendirme yapacaktır.
Tıbbi geçmiş
Değerlendirme ayrıntılı bir tıbbi geçmiş öyküsü ile başlar. Hafıza kaybı olan kişi ayrıntılı bilgi sağlayamayabileceğinden, bir aile üyesi veya arkadaş genellikle randevuda yer alır.
Doktor hafıza kaybını anlamak için birçok soru soracaktır. Ele alınabilecek sorunlar şunları içerir:
- Bellek kaybı türü (son veya uzun süreli)
- Bellek sorunları başlangıcı ve nasıl ilerledikleri
- Kafa travması, inme veya cerrahi gibi tetikleyici faktörler
- Aile öyküsü, özellikle nörolojik hastalık
- Uyuşturucu ve alkol kullanımı
- Karışıklık, dil problemleri, kişilik değişiklikleri veya kendine bakımda sorunlar yaşama gibi diğer belirti ve semptomlar
- Nöbet, baş ağrısı, depresyon veya kanser öyküsü
Fiziki muayene
Fiziki muayene refleksleri, duyusal işlevi, dengeyi ve beyin ve sinir sisteminin diğer fizyolojik yönlerini kontrol etmek için nörolojik bir muayene içerebilir.
Bilişsel testler
Doktor, kişinin düşünmesini, yargı yeteneğini, son ve uzun vadeli hafızasını test edecektir. Kişinin, yakın zamanda tanıdığı başkalarının adını hatırlama gibi genel bilgiler, kişisel bilgiler ve geçmiş olaylar hakkındaki hafızasını kontrol edecektir. Doktor ayrıca kişiden bir kelime listesini tekrarlamasını isteyebilir.
Bellek değerlendirmesi, bellek kaybının kapsamını belirlemeye yardımcı olabilir ve kişinin ne tür bir yardıma ihtiyacı olabileceği konusunda fikir verebilir.
Teşhis testleri
Doktor aşağıdaki testleri yapabilir:
- Beyin hasarı veya anormallikleri kontrol etmek için MR ve BT taraması dahil olmak üzere görüntüleme testleri
- Enfeksiyon, beslenme eksiklikleri veya diğer sorunları kontrol etmek için kan testleri
- Nöbet aktivitesinin varlığını kontrol etmek için elektroensefalogram
Amnezi Tedavisi
Amnezi tedavisi, hafıza problemini telafi etmeye yardımcı olan tekniklere ve stratejilere ve amneziye neden olan altta yatan hastalıklara yöneliktir.
İş terapisi
Amnezi olan bir kişi, kaybedilenlerin yerini almak, yeni bilgiler öğrenmek veya yeni bilgileri almak ve sağlam anıları kullanmak için iş terapisti ile birlikte çalışabilir.
Bellek eğitimi aynı zamanda bilgiyi düzenlemek, hatırlamak ve genişletilmiş konuşma yeteneğini geliştirmek için farklı stratejiler içerebilir.
Teknolojik yardım
Amnezi olan birçok insan, akıllı telefon veya el tipi tablet cihaz gibi akıllı teknolojilerin kullanılmasını yararlı bulmaktadır. Bazı eğitim ve uygulamalarla, ciddi amnezi olan insanlar bile bu elektronik organizatörleri günlük görevlere yardımcı olmak için kullanabilirler. Örneğin, akıllı telefonlar önemli olayları hatırlatmak veya ilaç almak için programlanabilir.
Düşük teknolojili bellek yardımcıları dizüstü bilgisayarları, duvar takvimlerini, insanların ve yerlerin fotoğraflarını içerir.
İlaçlar veya takviyeler
Şu anda çoğu amnezi tipini tedavi etmek için herhangi bir ilaç mevcut değildir.
Wernicke-Korsakoff sendromunun neden olduğu amnezi, tiamin eksikliğini içerir. Tedavi, bu vitaminin değiştirilmesini ve doğru beslenmenin sağlanmasını içerir. Alkol yoksunluğu da içermesi gereken tedavi, daha fazla hasarı önlemeye yardımcı olsa da, çoğu insan kayıp hafızalarının tamamını geri kazanmaz.
İlgili Link: Çocukluk Çağı Şizofrenisi Nedenleri
Araştırmalar günün birinde hafıza bozuklukları için yeni tedavilere kapı açabilir. Ancak ilgili beyin süreçlerinin karmaşıklığı, tek bir ilacın hafıza problemlerini çözmesini mümkün kılmaz.
