Bipolar bozukluk yani bir diğer adıyla manik-depresif hastalığı, kişinin iki uçlu duygu durum bozukluğu yaşaması nedeniyle enerjisini kullanamaması ve sosyal aktiviteleri tamamlama konusunda zorluk çekmesine addır.
Günlük hayatın her noktasında iniş çıkışlar mevcuttur ancak bipolar bozukluğu bulunduğu kişiler keskin iniş çıkışlar yaşayarak arkadaş ilişkilerinde, iş hayatında, aile ilişkilerinde ve okul hayatında yani bulundukları her noktada sorunlar yaşayabiliyorlar. Bipolar Bozukluk Nedir? Bipolar Bozukluk Belirtileri adlı yazımızda hastalığın nedenleri, oluşumunu etkileyen faktörleri, önlemek için yapılması gerekenler ve tedavisi hakkında bilgiler yer almaktadır.
Bipolar bozukluk, kişinin ruh halinde değişimlere neden olan yükselme ve alçalma dönemleri, depresif ve manik ataklar olan adlandırılmaktadır. Bazı kişilerde depresyon ya da maniye yatkınlık görülürken bazılarında ise iki uç duygu arasında gidip gelmeler görülür. Her 100 kişiden 1 ile 2’sinde bipolar bozukluk görülürken en çok genç erişken olarak adlandırılan 15 – 35 yaş aralığında ortaya çıkar. Kadın ve erkeklerde eşit olarak görülür. Bipolar bozukluk belirtileri mani ve depresif durumlar için farklılık gösterir.
Mani Nedir?
Manik hasta olarak adlandırılan kişiler son derece neşeli tavırlara sahiptir. Hayatının her noktasında gülerek aktivite yapmaya daha meyillidir ancak aynı zamanda kolay şekilde sinirlenilir. Bipolar bozukluk görülen kişilerin fikirlerini eleştirdiğinizde veya taşkın davranışlarını durdurmaya çalıştığınız da büyük bir öfke ile karşılaşabilirsiniz. Kişi neşeli görünse de mani anormal bir durumdur, çünkü kişinin tüm sosyal uyumu bozulmuştur.
Manik dönem bipolar bozukluk belirtileri nelerdir?
Manik dönemdeki bipolar bozukluk belirtilerini aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz.
- Alkol ve madde kullanımında artış
- Uygun olmayan tahrik edici davranışlarda artış
- Düşünme ve konuşma içeriğinde artış
- Yargılama kapasitesinin azalması
- Kişinin kendi yetenek ve niteliklerini gerçek olmayan şekilde belirtmesi
- Çok para harcama
- Cinsel istek artışı
- Konsantrasyon problemlerinin artışı
- Enerjinin artmasıyla yerinde duramama hali
- Yüksek durumda duygu durum değişikliği
- Uyku ihtiyacında azalma ve uyku problemleri gibi maddeler bipolar bozukluk belirtileri olarak sıralanabilir.
Bipolar belirtileri arasından üç veya daha fazlasının her gün tekrarlaması ve bir haftadan uzun sürmesi durumlarında hastalık teşhisi koyulabilir. Kısa sürede gerçekleşen durumlar bipolar olarak adlandırılmaz. Mani dönemi ani şekilde ortaya çıkar ve tedavi edilmediği sürece haftalarda sürebilir. Kişi, mani dönemi sırasında kendi durumunu kabul etmeyerek hasta olduğunu ve hastalığın tedavisini reddeder.
Manik atakların ilk dönemlerinde ya da bağımsız bir şekilde ortaya çıkan bir diğer durum hipomanidir. Bu durum üretkenliğin arttığı ancak manik belirtilerin daha düşük seviyede görüldüğü dönemlerdir.
Hipomani durumlarında kişinin sosyal, iş ve okul çevresindeki bağlar mani dönemi kadar kötü etkilenmez.
Depresif dönem bipolar bozukluk belirtileri nelerdir?
Duygu durumlarından bir diğeri olan depresiflik döneminde görülen bipolar bozukluk belirtileri aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır.
- Ölüm düşüncesine bürünme ya da intihar düşünceleri
- Çaresizlik
- Değersiz hissetme
- Geceleri sık uyanma, uykuya dalmakta güçlük çekme, fazla uyku hali
- İştah değişikliği; ani kilo kaybı ya da kilo alımı
- Konsantrasyon eksikliği
- Unutkanlık
- Enerji azlığı
- Yaşamdan zevk alamama
- Üzgün endişeli ve mutsuz hissetme
- Umutsuz ve karamsar olma
Depresif dönemde görülen belirtilerden en az beşinin iki hafta ya da daha uzun süre tekrarlaması gerekir. Manik ve depresif atakların ikisinde de ağır yaşanan durumlarda halüsinasyon ve hezeyan gibi psikolojik tepkilerin görülme olasılığı vardır.
Bipolar bozukluk başlangıcı
Bipolar bozukluk, genetik faktörlerin dışında sosyal yaşantıdan kaynaklı oluşan aşırı stres durumlarından da etkilenmektedir. Bipolar bozukluk başlangıcı, bu tür stresli durumların görülmesiyle birlikte tetiklenir ve kişiyi etkisi altına almaya başlar. Kişi bu durumda, manik ve/veya depresif ataklar ile karşılaşabilir. Belirtilen incelenmesi ile bipoların hangi türünü yaşadığı öğrenilir.
Bipolar bozukluk başlangıcı, ani atakların başlaması ile fark edilir. Belirtiler iki haftadan daha bir sürede yaşanmış ve tamamlanmış ise bipolar bozukluk yoktur. Ancak belirtilerin bireyi daha fazla süre etkisi altına alması ile bipolar bozukluk teşhisi koyulabilir. Bipolar risk faktörlerini incelemeli ve bu durumlardan uzak durulmalıdır.
Bipolar bozukluk nedenleri
Yapılan araştırmaların sonucunda bipolar bozukluk nedenleri arasında genetik etkilerin de rol aldığı bilinmektedir. Ailesinde bipolar bozukluk görülen kişilerin genetiği bu durum kendisinde de yaşanması için tetikleyici bir unsur olabilir. Aktarılan genler, stresli bir yaşam döneminde tekrar tetiklenerek harekete geçebilir.
Genetik yatkınlığa ek olarak beyin gelişimi ve beyin hücreleri arasındaki iletişimi sağlayan nörotransmitterların da bipolar hastalığının oluşmasına neden olduğu düşünülmektedir.
Bipolar bozukluğun gelişmesini sağlayan risk faktörleri nelerdir?
Bipolar bozukluk, çeşitli risk faktörlerinin artış göstermesiyle tetiklenebilir. Risk faktörleri aşağıdaki şekilde sıralanır.
- Mali sorunlar
- Suç oranı yüksek bölgede yaşama
- Stres hormonu, insülin, adrenalin ve kortizol sistemde değişiklikler olması
- Stresli yaşam sürmek
- İş sorunlarının artışı
- Bazı ilaçların yan etkileri
- Kötü beslenme düzeni
- Yeterli derecede bedensel aktiviteler yapamama
- Sigara kullanımı
Bipolar bozukluk ile görülebilir diğer hastalıklar
Bipolar bozukluk görülen hastalarda aşağıdaki hastalıkların belirtileri de görülebilmektedir.
- Kalp hastalıkları
- Tioid ile ilişkili hastalıklar
- Migren tipi sancılı baş ağrıları
- Obeziteye ve diyabete yakalanma riski
- Maddeleri kötüye kullanma
- Anksiyete bozukluğu
- Yemek yeme bozukluğu
Bipolar bozukluğu önlemek için neler yapılmalıdır?
Bipolar bozukluğa engel olmanız elbette mümkün. Her insan hayatı boyunca sıkıntılı ve stresli dönemler geçirebilir ancak yaşantınıza dikkat ederek bipolar bozukluktan uzaklaşabilirsiniz.
- Öfke kontrolü sağlanmalıdır.
- Düzenli olarak nefes egzersizleri yapılmalıdır.
- Alkol mümkün olduğunca azaltılmalıdır. Mümkünse hiç kullanılmamalıdır.
- Stresli yaşantı ve ortamlardan uzak durulmalıdır.
- Mümkün olduğunda hayatın her noktasında egzersiz yapılmalıdır.
- Yaşa ve vücut tipine uygun olarak sağlıklı beslenme alışkanlığı kazanılmalıdır.
- Düzenli uyku düzenine sahip olunmalıdır. Gün içerisinde yeterli uyunmalıdır.
Bipolar bozukluk tedavisi
Bipolar bozukluğun tanısı farklı alt tiplere ayrılmaktadır. Hastalığın tipi, sıklık derecesi, yoğunluğu ve şiddeti tedavinin hangi koşullarda yapılacağını belirlemektedir. Tedaviye başlamadan önce bipolar testi uygulanır ve psikiyatrik tanı konduktan sonra uygun tedavi yöntemi seçilir.
Bipolar bozukluk tedavisinde akut alevlenme dönemleri tedavisi koruma tedavisi olmak üzere iki aşamalı tedavi söz konusudur. Bipolar bozukluktaki atak tedavisi, modern tıbbın başarı ile uygulandığı, hastanın bazı dönemlerde geçirdiği manik veya depresif atakların tedavisidir. Atakların ortadan kaldırılması veya atak sıklığının azaltılması için tedaviler uygulanmaktadır. Bu sayede hastanın geçirdiği atakların şiddeti hafiflemekte ve kısa sürmektedir.
Bipolar bozukluk tedavisi, doktor tarafından planlanan ilaçlar ve destekleyici psikoterapinin bir arada yürütülmesi ile gerçekleşmektedir. Hastalığın kontrol altında tutulması için bu tedaviye uyulması önemlidir.
