Çocuklarda Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedenleri

Çocuklarda dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun (DEHB) kesin nedeni tam olarak belli değildir. Konuyla ilgili çalışmalar devam etmektedir. DEHB gelişiminde rol oynaması muhtemel olan faktörler vardır. Bu faktörler genetik, çevre ya da gelişimin önemli anlarında merkezi sinir sistemiyle ilgili sorunlardır.

Çocuklarda Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Risk Faktörleri  

Çocuklarda dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) için risk faktörleri şunlardır:

• DEHB ya da başka bir zihinsel sağlık bozukluğu olan ebeveyn, kardeş ya da kan bağı olan diğer akrabalar
• Kurşun benzeri çevresel toksinlere maruz kalma
• Hamilelikte annenin ilaç, alkol ya da sigara kullanması
• Erken doğum

Hiperaktiviteye neden olan şüphelilerin başında şeker gelir ancak bu durumun kanıtı yoktur. Ayrıca çocukluk çağında pek çok farklı konuda dikkat ve odaklanma zorlukları yaşanabilir. Ancak bu zorluklar DEHB ile aynı şeyi ifade etmezler.

Çocuklarda Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Komplikasyonları

DEHB, çocukların yaşamlarını zorlaştırabilir. DEHB olan çocuklarda aşağıdaki durumlar yaşanabilir:

• Sınıf ortamında diğer çocuklarla ya da yetişkinlerle mücadele içine girebilirler. Bu mücadeleler kimi zaman akademik başarısızlığa kimi zaman da yargılamaya yol açabilir.
• Diğer çocuklara nazaran daha fazla kaza ve yaralanmaya maruz kalabilirler.
• Kendilerine güvende zayıf eğilimlere sahiptirler.
• Akanlarıyla ve yetişkinlerle etkileşimde bulunmaları ve kabul görmeleri konularında daha fazla sorun yaşayabilirler.
• Alkol ve uyuşturucu bağımlılığı ile ilgili daha riskli grupta olabilirler. Aynı şey diğer suçlu davranışlar için de geçerli olabilir.

Bir Arada Var Olan Koşullar  

Çocuklarda dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) başka psikolojik ya da gelişimsel sorunlara sebebiyet vermez. Bununla beraber diğer çocuklara nazaran bazı durumlarda riskli grupta olabilirler. DEHB’li çocuklarda diğerlerine nazaran daha fazla olabilecek durumlar şunlardır: İlgili Link: Bipolar Bozukluk Nedir? Bipolar Bozukluk Belirtileri

• Çoğunlukla otorite figürlerine karşı meydan okuma, olumsuz ve düşmanca davranış örüntüsü olarak ifade edilen karşıt meydan okuma bozukluğu (ODD)
• Dövüşme, çalma, mülkü yok etme, canlılara zarar verme gibi anti sosyal davranışlar olarak bilinen durumlar
• Sinirlilik ve hayal kırıklığını tolere eden problemlerle karakterize yıkıcı duygudurum düzensizliği bozukluğu
• Öğrenme güçlükleri olarak bilinen okuma, yazma, anlama ve iletişim ile ilgili sorunlar
• Uyuşturucu, alkol, sigara ve diğer maddeler dahil olmak üzere madde kullanım bozuklukları
• Çok fazla endişeye ve sinirliliğe yol açan, OKB yani obsesif kompulsif bozukluk içeren anksiyete bozuklukları
• Depresyon, bipolar, manik davranış gibi ruh hali bozuklukları
• Beyin gelişimiyle ilgili bir durum olan ve kişinin başkaları tarafından nasıl algılandığını vesosyalleştiğini etkileyen otizm spektrum bozukluğu
• Tekrarlayan hareketler ya da kontrol edilmede zorluk yaşanan istenmeyen sesler yani tikler (Tic Bozukluğu veya Tourette Sendromu)

Çocuklarda Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Önleme  

DEHB olma riskinin azaltılabilmesi için aşağıdakilere dikkat edilmesi gerekir.

• Hamilelik esnasında fetal gelişime zararı olabilecek her şeyden kaçınmak gerekir. Alkol ya da eğlence amaçlı ilaçlar alınmamalıdır. Sigara içilmemelidir.
• Çocuklar kurşunlu boyalar ve sigara dumanı dahil olmak üzere herhangi bir kirleticiye ya da toksine maruz bırakılmamalıdır.
• Ekran süresi sınırlandırılmalıdır. Bu konu tam olarak kanıtlanmış değildir. Ancak çocukların ilk beş yılında video oyunlarına ve TV’ye aşırı şekilde maruz bırakılmamaları önerilir.

Çocuklarda Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Teşhisi  

Çocuklarda dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun (DEHB) temel semptomları çoğunlukla erken dönemlerde başlamaz. Öyle ki semptomların 12 yaşından önce başlamadığı bilinir. Ayrıca evde ve okulda önemli sorunlar yoksa bir çocuk dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu teşhisi almamalıdır.

İlgili Link: Mevsim Geçişlerinde Çoçuğunuzun Sağlığını Koruma

DEHB teşhisi için kullanılabilen özel bir test yoktur. Fakat teşhis konulabilmesi için yapılabilecekler şunlardır:

• Semptomların diğer olası nedenlerinin elenebilmesi için tıbbi muayene yapılabilir.
• Kişisel bilgiler, tıbbi geçmiş, okul kayıt bilgileri gibi güncel tıbbi konular değerlendirilebilir.
• Aile üyeleriyle, bakıcılarla, öğretmenlerle, koçlarla kısacası çocuğu yakından tanıyan kişilerle anketler ve görüşmeler yapılabilir.
• Uzman psikiyatri değerlendirmelerine başvurulabilir.
• DEHB derecelendirme ölçeklerinden faydalanılabilir. Bu ölçekler çocuk hakkında bilgi toplanmasına ve değerlendirme yapılmasına yardımcı olurlar.

Tanı

Çocuklarda dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) belirtileri okul öncesi dönemde ya da daha küçük yaşlarda ortaya çıkabilse de teşhis oldukça zordur. Çünkü konuşma gecikmesi gibi gelişimsel sorunlar DEHB ile karıştırılabilirler.

Teşhisin zor olmasından dolayı okul öncesi dönemde DEHB olduğundan şüphelenilen çocuklar psikolog, psikiyatrist, konuşma patoloğu ya da gelişimsel çocuk doktoru gibi uzmanlar tarafından değerlendirilmelidirler.

DEHB Benzeri Diğer Durumlar  

Bazı tıbbi durumların ya da uygulanan tedavilerin belirtileri DEHB belirti ve bulgularına benzer olabilir. Örnekler:

• Öğrenme ya da dil problemleri
• Depresyon ya da anksiyete gibi duygudurum bozuklukları
• Nöbetler
• Görme ya da işitme sorunları
• Otizm spektrum bozukluğu
• Düşünme ya da davranışta etki edebilecek tıbbi sorunlar veya ilaçlar
• Uyku bozuklukları
• Beyin hasarı