Ortak velayet ise anne babanın henüz reşit olmayan çocuk üzerindeki haklarını, küçüğün menfaati ve gönüllülük esası saklı tutularak, beraber ve eşit olarak üstlenmesi olarak tanımlanmaktadır. Evlilik birliği devam ederken, anne ve baba velayet hakkını eşit olarak paylaşmaktadır. Ancak boşanma durumunda Medeni kanun velayetin anne ya da babadan sadece birine verilmesine izin vermektedir. Öte yandan Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler kapsamında boşanma sonrasında ebeveynler için ortak velayet kararı verilmesi mümkün hale getirilmiştir.
Ortak velayet kararı ile artık anne ve baba boşanmış olsalar da 18 yaşını doldurmamış çocukları üzerinde, evlilik birliği içerisinde olduğu gibi ortak hak ve yükümlülüklerle eşit söz sahibi olmalarına olanak tanımaktadır. Bu karar çerçevesinde çocuğun bakımı, korunması, eğitim ve öğretimi, denetimi ile temsili gibi tüm haklar ebeveynler tarafından paylaşılmaktadır. Ortak velayet kararı sayesinde ebeveynlerin birbirleri arasında hiçbir üstünlük kalmamaktadır.
Ortak Velayet Koşulları Nelerdir?
Ortak velayet, boşanma kararının ardından düzenlenmektedir. Uygulama, ülkemiz uluslararası sözleşmelere taraf olduktan sonra hukuk sisteminde yerini almıştır. Bu nedenle ortak velayet konusuna ilişkin kanunlarımızda bir düzenleme yer almamaktadır. Kanunlarımızda henüz ortak velayet şartları kein sınırlar içerisine alınmamıştır.
Öte yandan hukukun temel normları ve uygulamalarda gelişen haller göz önünde bulundurulduğunda ortak velayet şartları şu şekilde sıralanabilir;
- Çocuğun üstün menfaati
Mahkemenin boşanma kararını vermesinin ardından ortak velayet kararı
verilebilmesi için mutlak suretle çocuğun üstün menfaati göz önünde bulundurulmaktadır. Bu ortak velayet kararının verilebilmesi için en önemli şart olarak görülmektedir. İki taraf her konuda anlaşmış dahi olsa, ortak velayet eğer çocuğun çıkarlarına uymuyorsa ve yararına değilse karar verilmemektedir. İlgili Link: Miras Hukuku
- Gönüllülük
Boşanma kararından sonra ortak velayet kararının verilebilmesi için, anne ve babanın ortak rızasının olması gerekmektedir. Taraflardan birinin ortak velayet konusunda gönüllü olmaması durumunda karar verilememektedir.
- Hâkimin takdiri
Ortak velayet için, mutlaka hakimin kararı uygun görmesi gerekmektedir. Bu aşamada kararı verecek olan hakim, tarafların ilerleyen zamanlarda ihtilaf yaşayacakları yönünde takdir bildirirse, ortak velayet kararı verilemeyecektir.
Ortak Velayet Nasıl Uygulanmaktadır?
Boşanma kararı verilmesinin ardından, reşit olmayan çocuğun velayetinde, ortak velayet hükümlerinin uygulanması halinde anne ve babalar eşit olarak sahip olacakları hak ve sorumluluklardan bazıları şu şekildedir;
- Çocuğun bakımı
- Çocuğun eğitimi
- Çocuğun temsili
- Çocuğun alacağı sağlık hizmeti
Öte yandan ortak velayet durumunda, çocuğun anneyle mi yoksa babayla mı kalacağı, diğer ebeveynin çocukla hangi gün ve saatlerde görüşeceğine dair bir düzenleme henüz bulunmamaktadır. Bu kapsamda ortak velayet durumunda, çocuğun bir hafta anneyle, bir hafta babayla kalacağı gibi bir yanlış anlaşılmaya mahal vermemek gerekmektedir, çünkü böyle bir uygulama söz konusu değildir.
Ayrıca ortak velayet kararının uygulandığı davalarda, nafaka ortadan kalmamaktadır. Bu kapsamda nafakanın miktarının ne olacağı ve kimin tarafından ödeneceği de mahkeme kararıyla belirlenmektedir.
Ortak Velayet Uluslararası Sözleşmelerde Nasıl Yer Almaktadır?
Boşanma durumlarında ortaya çıkan velayet hakkı, Türk Medeni Kanunu çerçevesince anne ve babadan yalnızca birine verilmesine olanak tanımaktadır. Bu kapsamda velayetin eşlerden hangisine verileceği de hakim tarafından belirlenmektedir. Ancak yukarıda da belirtildiği gibi ülkemizin taraf olduğu anlaşmalar, ortak velayet uygulamasına olanak tanımaktadır. İlgili Link: Velayet Davası Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Ülkemizde ortak velayet uygulaması, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Ek 7 Numaralı Protokolünün onaylanması ile başlamıştır. Bu protokol, “eşler arasındaki eşitlik” ilkesine dayanmaktadır. Türkiye, bu protokolü 24.03.2016 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir.
Anayasanın 90. maddesinde de protokol hükümlerinin uygulanacağına yönelik açıklama yer almaktadır:
Aile Mahkemelerinin, Protokol 7’nin 5. maddesine dayanarak ve Anayasanın 90 maddesi uyarınca, ortak velayet kararı verdiği boşanma davası örnekleri bulunmaktadır.
